Konnichiwa, minasan. Hoogstwaarschijnlijk ken je deze woorden zonder dat je het zelf door hebt.「今日は、皆さん」Hallo, iedereen. Of, als je het letterlijk bekijkt: ‘deze dag, iedereen’.

Vandaag gaan we het hebben over die Chinese tekens waar iedereen altijd zo over inzit om te leren, kanji! Maar is kanji leren wel echt zo erg als het lijkt? Moet je nu echt alles kunnen schrijven? Maak je geen zorgen. In deze blog zullen we je de geschiedenis uitleggen, zodat ook jij een kanji master kunt worden.

Samenvatting

• Om je het gemakkelijk te maken, is hier de samenvatting van deze blog;
• In het eerste hoofdstuk leren wij je over de herkomst van de kanji, en hoe het tot stand is gekomen in de Japanse maatschappij.
• Daarna leer je meer over de voorloper van het hiragana en katakana.
• Ten slotte behandelen we het heden, en wat Japan momenteel doet met kanji.

De geschiedenis van Kanji

Om te weten wat kanji is en hoe je het kan leren behandelen wij eerst de geschiedenis van kanji. In deze beknopte samenvatting van de eeuwenoude geschiedenis kun je het antwoord vinden op de volgende vragen:

• Wat is Romaji?
• Wat is kanji?
• Vanaf wanneer ging Japan kanji gebruiken?
• Wat is het man’yōgana?
• Hoe wordt kanji tegenwoordig gebruikt?

Wat is romaji?

Eerst willen we duidelijk maken wat de romanisatie van de Japanse taal is om verwarring te voorkomen. Deze romanisatie wordt ook wel ‘romaji’ genoemd.

Romaji is het uitschrijven van de Japanse taal in ons alfabet. Wanneer wij in de tekst een Japans woord geven, zetten wij de leeswijze in Romaji erachter om het makkelijk leesbaar te maken.

Wij gebruiken een apostrof (‘) achter een losse ‘n’, om aan te geven dat de n ervoor een losse ‘n’ in hiragana of katakana is. 

Bijvoorbeeld met het woord on’na (vrouw). De apostrof achter de ‘n’ wordt in hiragana uitgeschreven als ん. In hiragana is ‘on’na’ dus おんな (twee keer een n in het woord, waarvan één los staat). Voor de rest worden de klanken gewoon normaal uitgeschreven naast de ‘ō’

Verder gebruiken we een ō (uitgesproken als een lange ‘o’ klank) voor langgerekte klanken, zoals bij gakkō (school). Dit wordt gebruikt om verwarring met een losstaande ‘u’ te voorkomen. 

Wanneer je gakkō in het Japans schrijft wordt het niet met een ‘o’ karakter uitgeschreven, maar met een u: がっこう (dus niet がっこお)

Dit is hoe je de Japanse taal in ons alfabet schrijft, zullen we nu beginnen met de geschiedenis van kanji? Let’s go!

Wat is Kanji?

Chinese, logografische tekens

Kanji zijn Chinese, logografische (geschreven karakters die een betekenis uitdrukken) tekens die Japan overgenomen heeft om haar taal te kunnen schrijven, aangezien het land nog geen schrijftaal had.

Maar, hoe zien deze karakters er dan uit? Je hebt ze misschien wel eens gezien tijdens het leren van de Japanse taal. Maar soms kom je ze ook tegen zonder dat je ernaar op zoek bent! 

Bijvoorbeeld in de supermarkt. Wanneer je volgende keer in de supermarkt loopt, probeer eens om je heen te kijken in het pad met de Oosterse producten. Er is een grote kans dat je op de verpakking van producten kanji tegenkomt. 

Kanji zijn karakters afkomstig uit China die een betekenis uitdrukken.

De drie Japanse alfabetten

Het Japans heeft drie verschillende alfabetten: hiragana, katakana en kanji. Om te kunnen zien wat het verschil hiertussen is, zullen we een voorbeeld geven van een zin met alleen hiragana tekens, katakana tekens en een zin met zoveel mogelijk kanji.

De betekenis is hetzelfde, maar de schrijfwijze is anders. Wij hopen je met de volgende voorbeelden het verschil te laten zien tussen de drie alfabetten.

Hieronder staat in het Japans ‘ontzettend bedankt’

• どうもありがとうございます (hiragana)

• ドウモアリガトウゴザイマス (katakana)

• どうも有難う御座います (kanji met hiragana)

In romaji zou dit zinnetje gespeld worden als ‘dōmo arigatō gozaimasu’. Zoals je kunt zien zijn de 3 alfabetten erg verschillend. Ze hebben allemaal een andere functie.

Voor nu duiken wij dieper in de geschiedenis van kanji, maar lees iets verder in deze blog een beknopte samenvatting over de functie van het hiragana en katakana, of bekijk deze blog over het hiragana en deze blog over het katakana voor een uitgebreide uitleg.

De betekenis functie van Kanji

Als je kijkt naar het voorbeeld hierboven, kun je opmerken dat kanji er lastiger uitzien dan het hiragana of katakana. Dit komt doordat het hiragana en katakana op zichzelf nietszeggend zijn, net zoals onze losse letters van het alfabet. Een ‘k’ op zichzelf betekent niets. Pas wanneer er een woord van gemaakt wordt, zoals ‘klas’, heeft de k een betekenis, namelijk in het woord zelf. 

Een kanji teken op zichzelf heeft een betekenis, hiragana en katakana niet. Neem bijvoorbeeld het volgende karakter: 有 (de ‘ a’ van ‘arigatō’). De betekenis is ‘hebben’ of ‘bestaan’. Door naar de vorm te kijken, weet je dat het iets betekent, ook al staat het ergens los. 

Om een voorbeeld te geven, hebben we de volgende twee zinnen voor je samengesteld. Wat valt je op wanneer je hier naar kijkt? Wat is er anders? Probeer de volgende twee kanji zinnen te vergelijken:

• Hieronder staat in het Japans ‘Ik vind bloemen leuk.’

 私は花が好きです (watashi ha hana ga suki desu)

•  Hieronder staat in het Japans ‘Ik vind neuzen leuk.’

私は鼻が好きです(watashi ha hana ga suki desu)

Zoals je misschien al opgemerkt had, zijn de karakters ‘花’ en ‘鼻’ anders.

• 花 (hana) betekent: bloem

• 鼻 (hana) betekent: neus

Kanji wordt gebruikt om de context van een zin duidelijk te maken. Kanji heeft in de Japanse taal dus een betekenis functie. De kanji geeft betekenis aan het woord of de zin, waar de gesproken taal dit niet kan. 

Want wanneer je “watashi wa hana ga suki desu” hoort, weet je niet zeker welke “hana” er gebruikt wordt. Dit moet je uit de context van het gesprek halen. Wanneer je schrijft ben je er zeker van wat ze bedoelen door het gebruik van kanji.

Nogmaals, kanji geeft een woord in een zin of de zin context. Je kunt dit vergelijken met bijvoorbeeld de hiërogliefen van Egypte. Die vormden ook een een betekenis op zich. 

Maar laten we voor nu even teruggaan naar het Midden-Oosten, het land waar we de herkomst van kanji kunnen vinden: China!

Kanji wordt gebruikt om de context van een zin duidelijk te maken.

De veranderingen van het Chinees schrift

Zoals eerder vermeld is het kanji afkomstig uit China. Voordat we zijn gekomen waar we nu zijn, heeft het Chinese schrift een paar grote veranderingen doorgemaakt.

De eerste tekens bestonden al een paar duizend jaar voor Christus, en werden vaak in botten van dieren gekerfd.

Het begon met schrijven op botten, maar rond 1000 voor Christus ontstond het zegelschrift. Het zegelschrift is een sierlijke (cursieve) manier van schrijven, maar zeer moeilijk te lezen. Het werd officieel opgenomen in het Chinees als de algemene schrijftaal tot ongeveer 200 voor Christus.

De algemene schrijftaal veranderde tijdens de Han periode (206 v.Chr. – 220 n.Chr). Het zegelschrift moest plaats maken voor een leesbaarder schrift, die praktisch en minder sierlijk was.

Dit nieuwe schrift werd leesbaarder gemaakt door de strepen beter aan te geven en te versimpelen.

Rond 600 na Christus werd het schrift zoveel gebruikt dat er geen grote veranderingen meer kwamen tot later in de geschiedenis. In de jaren 30 en 40 van de vorige eeuw werden de tekens opnieuw versimpeld, tot ze er zo uitzagen zoals ze er nu uitzien. 

Het Japans gebruikt echter vrijwel uitsluitend de traditionele karakters, waardoor kanji leren lezen, schrijven en begrijpen dus niet hetzelfde is als je versimpeld Chinees zou leren.

Vanaf wanneer ging Japan Kanji gebruiken?

Culturele uitwisseling tussen Japan en China

Japan keek op naar de culturele ontwikkelingen van China. Tijdens deze culturele ontwikkelingen begonnen mensen meer te reizen en literatuur en kunst mee terug te nemen naar hun eigen land.

Deze literatuur kwam ook naar Japan in de vijfde eeuw. Er leefde een bekende geleerde genaamd Wani, die via China en Korea doorreisde naar Japan en kennis van zowel kanji als het Confucianisme meenam.

Japan was onder de indruk van de ingewikkelde tekens, maar tot de zevende eeuw werd er nauwelijks gebruik van gemaakt door Japanners zelf.

Alleen in het gerechtshof werd kanji gebruikt, omdat het bestuderen ervan veel tijd, aandacht en kennis kostte. Daarom waren het voornamelijk geleerden vanuit China en Korea die deze karakters bestudeerden.

Vanaf de zevende eeuw begon Japan in te zien dat het wel het nuttig kon zijn om een taal te hebben die ze uit konden schrijven. In die tijd bestond er wel een hiërarchie in Japan.

Voor de hogere lagen van de bevolking was het normaal om je bezig te houden met studeren, terwijl de lagere lagen hard werkten en geen tijd of kennis hadden om te studeren. 

Het bestuderen van kanji en het gebruik ervan werd dus vooral overgelaten aan de hogere lagen van de bevolking. Maar het werk was nog niet compleet: Ze moesten de spreektaal nog omzetten naar de schrijftaal. Dat is een hele klus, wat werd er daar op bedacht?

Man’yōgana (tegenwoordig Ateji)

Het schrift vóór Hiragana en Katakana

We schreven eerder dat tegenwoordig iedere kanji een betekenis functie heeft. Maar dit was vroeger wel anders. Er was namelijk nog een andere manier om kanji te gebruiken, namelijk wanneer je schrijft in het man’yōgana.

Man’yōgana zijn kanji die gebruikt werden om de klanken die al bestonden van de Japanse taal uit te schrijven. Zie het voorbeeld hieronder. Dit zijn verschillende manieren om ‘ka’ te schrijven met man’yōgana kanji.

Man’yōgana manieren om ‘ka‘ te schrijven:

• 可, 何, 加, 架, 香, 蚊, 迦

Een modern voorbeeld is 寿司, oftewel sushi. Het eerste karakter betekent ‘het natuurlijk leven’ en de tweede ‘toedienen’. Opmerkelijk is dat beide karakters niets met sushi te maken hebben. De tekens dienen enkel om de klanken ‘su’ en ‘shi’ op te schrijven.

De karakters die gebruikt werden om woorden uit te schrijven hadden geen betekenis of relatie met het woord zelf en werden alleen gebruikt om iets op te kunnen schrijven. 

Een ander voorbeeld is het woord ‘kotatsu‘. Kotatsu bestaat uit drie lettergrepen: ko-ta-tsu. In het hedendaagse kanji, zijn er 2 tekens voor het woord kotatsu, namelijk: 炬燵. 

炬 betekent fakkel en 燵 betekent voetwarmer. Wat best logische karakters zijn, omdat een kotatsu een tafel met een deken erover is, waar onderin een verwarmingselement zit om je warm te houden tijdens de winter.

In het man’yōgana zou je dan een kanji hebben voor ‘ko’, voor ’ta’, en voor ’tsu’ zoals: 古(ko)太(ta)都(tsu).

• 古 betekent oud.

• 太 betekent groot/dik.

• 都 betekent hoofdstad.

Zoals je kunt zien hierboven hebben al deze kanji geen relatie met de betekenis van kotatsu.

Het man’yōgana werd dus enkel en alleen gebruikt om klanken op te schrijven. En erger nog: de schrijver mocht zelf kiezen welke kanji hij hiervoor koos. 

Wat als een geleerden met een kennis van veel kanji een brief schreef aan een van zijn relaties, maar de ontvangende niet deze kennis had? Ja, dan kon hij lang zoeken naar de goede vertaling. Zoals je misschien wel kunt indenken, werkte het dus allemaal niet zo goed en was het een mengelmoes van een schrift.

Gelukkig hoef jij niet alle mogelijke karakters van ‘ka’ te leren. Zoals je misschien al weet is dit niet het systeem wat ze tegenwoordig gebruiken. Hoe ze op dit tegenwoordige systeem zijn gekomen leggen wij je uit.

Het versimpelen van de Kanji

Vroeger bevatte kanji gemiddeld 23 strepen. Zoveel tijd en aandacht om elk streepje neer te kunnen zetten had men niet. Japanners waren vroeger ook niet zo netjes in het schrijven, en zodoende begonnen deze karakters een cursieve (sierlijke) vorm aan te nemen, welke de populariteit won bij voornamelijk vrouwen.

Maar als je dan kijkt naar de leesbaarheid, is het heel lastig om de tekens te lezen. Zeker voor iemand die net is begonnen met het leren van kanji. Sterker nog, je kunt er haast andere dingen in zien. Door de onleesbaarheid ontstond er een behoefte naar een simpeler schrift en zo begon het hiragana te ontstaan.

Tegen het eind van de 10de eeuw werden alle hiragana karakters ontwikkeld, op de ‘n’ na. Het hiragana werd toen gezien als een vrouwen handschrift. Het had ook de naam ‘on’nade’ gekregen, wat letterlijk vrouwenhand betekende. Kanji en katakana werd gezien als iets mannelijks en kreeg de naam ‘otokode’, wat letterlijk mannenhand betekende.

Kanji en vrouwen

Vroeger mochten vrouwen doorgaans niet studeren. Kanji viel onder een van de dingen die niet voor vrouwen bestemd waren. Alleen het cursief schrift van man’yōgana was iets wat vrouwen mochten leren.

Het woord ‘hira’ van hiragana betekent ‘normaal’ of ‘gewoon’, in contrast met de moeilijke kanji tekens. Mannen vonden het een verdorven manier van schrijven, aangezien het schrift niet meer in de ‘pure’ vorm was.

Hiragana hebben een zacht, krommend uiterlijk. Waardoor het aan toonde dat je geen kennis van kanji had, en dus niet ‘geleerd’ was. Door het zachte en sierlijke uiterlijk werd het daarom ook geassocieerd met vrouwen.

Gelukkig werd er later bij het invoeren van alle drie de alfabetten ingezien dat vrouwen ook gewoon kanji en katakana konden schrijven. Het nieuwe systeem maakte dat het normaal was om alle drie de alfabetten te gebruiken of je nou man of vrouw was.

Kanji en mannen

In de 9de eeuw werd het katakana gecreëerd door monniken die taal en kanji bestudeerden. Zij kwamen tot de conclusie dat het beter was om de Japanse klanken uit te schrijven met één duidelijke manier van schrijven voor één klank. Net zoals wij dat in ons alfabet hebben, maar dan per letter.

Het woord ‘kata’ van katakana betekent ‘stuk’, en zo kun je het katakana ook zien. Monniken namen namelijk een stuk van een kanji karakter, en transformeerden deze tot katakana. Dit is waarom katakana een hard en hoekig uiterlijk hebben.

Wist je dat: Man’yōgana de voorganger van zowel het hiragana als katakana schrift was?

Ateji: De man’yōgana van nu

Tegenwoordig bestaat man’yōgana niet meer in de vorm zoals vroeger. Zo af en toe wordt er nog wel gebruik van gemaakt. In plaats van man’yōgana wordt dit ‘ateji’ genoemd.

Een ateji die voornamelijk gebruikt wordt in hedendaags Japans is bijvoorbeeld ‘寿司’, oftewel sushi. De eerste kanji betekent ‘het natuurlijk leven’ en de tweede ‘toedienen’. Zoals je misschien merkt, heeft dit niets met sushi te maken, waardoor het een ateji genoemd wordt.

Samenvatting Japanse schriften

Maar… Hoe zat het nou met alle verschillende tekens? Wat betekent het nou allemaal? Om nog even een korte samenvatting te geven van de functie en de manier waarop het hiragana en katakana gebruikt werd (en wordt),  Hebben wij hieronder een overzicht neergezet.

Hoe wordt Kanji tegenwoordig gebruikt?

De huidige Japanse taal is een mengelmoes van zowel hiragana, katakana en kanji. Dat is helemaal niet zo vreemd, wat niet elk woord heeft een kanji en leenwoorden die niet alleen uit China komen zijn overgenomen. Bijvoorbeeld het wordt voor ‘airco’ is エアコン (eakon), wat uit het Engels is overgenomen.

Wist je dat? Het Japans heeft ook veel Nederlandse leenwoorden. Deze zijn overgenomen toen Nederland begon met handelen met Japan in de 17e eeuw. Neem bijvoorbeeld het woord voor ドック(dokku), een dok, oftewel een plek in een haven waar schepen gerepareerd werden. Of ゴム (gomu), gum.

Zoals je eerder hebt kunnen lezen is alleen kanji gebruiken onmogelijk om de gehele taal uit te drukken. Anders begint het weer op man’yōgana te lijken en wordt het onleesbaar.

Alles uitdrukken in het hiragana is ook onoverzichtelijk, en hetzelfde geldt ook voor het katakana. De betekenissen van woorden gaan dan verloren. Sinds 1900 dachten ze: laten we maar een echte structuur gaan gebruiken. Eén hiragana per uitspraak, katakana voor buitenlandse woorden en kanji voor de betekenis. Deze regeling wordt tot op de dag van vandaag nog steeds toegepast.

Maar hoe wordt kanji nu echt gebruikt? We hadden het hiervoor over de man’yōgana die op zichzelf niet echt een betekenis hadden en gebruikt werden om de klanken van de spreektaal van Japan uit te kunnen drukken.

Kanji zijn nu echt bedoeld voor de betekenis van een woord. Ook in de Japanse taal zijn ze logografisch (geschreven karakters die een betekenis uitdrukken) opgenomen. Een karakter op zich heeft nu dus een betekenis. Dit geldt niet voor alle woorden, bijvoorbeeld 寿司 (sushi), maar de meeste kunnen logisch beredeneerd worden.

Nu de kanji een duidelijke functie hebben in de Japanse taal, is de uitspraak verdeeld in twee categorieën: de on’yomi [音読み] en de kun’yomi[訓読み].

Misschien heb je wel gehoord of zelf gelezen dat kanji meestal meerdere leeswijzen hebben. Nu luidt de vraag waarschijnlijk: Hoe kan je erachter komen of je de on’yomi lezing hebt? Of juist de kun’yomi lezing? On’yomi? Kun’yomi? Wat betekenen die termen eigenlijk? Wij leggen je dit verder uit.

On’yomi: De Chinese lezing

De on’yomi is de lezing van kanji die vanuit het Chinees overgenomen zijn. De on’yomi kun je meestal herkennen wanneer er meerdere kanji in 1 woord zitten.

Neem bijvoorbeeld de ‘on’ van on’yomi. Dit karakter (音) lees je in een woord als ‘on’, maar los als ‘oto’. De ‘on’ leeswijze is de on’yomi. En de ‘oto’ leeswijze is de kun’yomi.

On’yomi (音読み): Chinese spelling van de kanji.

Kun’yomi: De Japanse lezing

De kun’yomi is de Japanse uitspraak van kanji. Dit zijn dus niet de klanken die vanuit het Chinees overgenomen zijn, maar klanken die in Japan zijn ontstaan.

Wanneer een kanji los geschreven staat, zoals bijvoorbeeld 女, on’na (vrouw) en 男, otoko (man), dan lees je een karakter volgens de kun’yomi lezing. 

Er zijn helaas geen officiële regels voor het onthouden van de on’yomi en kun’yomi. Het is dus heel belangrijk om bij het leren van nieuwe kanji veel woorden erbij te leren zodat je de leeswijzen goed kunt onthouden.

Kun’yomi (訓読み): Japanse spelling van de kanji.

Conclusie

Na het lezen van deze blog kun je antwoord geven op de volgende vragen:

• Wat is Romaji?
• Wat is kanji?
• Vanaf wanneer ging Japan kanji gebruiken?
• Wat is het man’yōgana?
• Hoe wordt kanji tegenwoordig gebruikt?

Hopelijk weet je nu meer over kanji dan voordat je dit artikel had gelezen. Kanji speelt een grote rol in de Japanse taal, dus wat feiten over de geschiedenis ervan weten kan handig zijn. 

Je weet nu in ieder geval waar kanji vandaan komt en hoe het tot stand is gekomen tot het alfabet van nu. Het volgende deel van deze kanji reeks zal de focus leggen op het schrijven van kanji, dus pak je pen en papier erbij!