Zeer kort nadat Donald Trump president van de Verenigde Staten was geworden, ontmoetten hij en de Japanse premier Abe elkaar om de relatie tussen hun landen te bespreken. Aan het einde van het gesprek drukten zij elkaar langdurig de hand, en het filmpje daarvan zorgde voor redelijk wat hilariteit. Let vooral op Abe’s gezicht aan het eind:
Nu is de vraag: als Abe het blijkbaar zo ongemakkelijk vindt om Trump de hand te schudden (wat natuurlijk begrijpelijk is), waarom was hij dan toch één van de eerste regeringsleiders om in gesprek met Trump te gaan? Het simpele antwoord is dat Japan van de VS afhankelijk is. Maar waarom is dat, en hoe is dat zo gekomen?
Geschiedenis
Er zijn natuurlijk economische factoren. Beide landen zien de ander als een belangrijke afzetmarkt. Maar dat is niet de voornaamste reden dat Japan en de VS zo’n hechte relatie hebben.
De oorsprong ligt in de Tweede Wereldoorlog. Na de bommen op Nagasaki en Hiroshima gaf Japan zich over, en werd voor de komende zeven jaar bezet door de VS. Het land werd grondig opnieuw ingericht, en er kwam onder andere een nieuwe grondwet. Artikel 9 daarvan bepaalt dat Japan geen eigen leger meer mag hebben. Men wilde voorkomen dat Japan ooit nog oorlogszuchtige ambities zou krijgen. Om het land toch te kunnen verdedigen in geval van nood is er wel een Self Defense Force, maar voor het grootste deel wordt Japan beschermd door het Amerikaanse leger. Er is bijvoorbeeld een grote militaire basis op Okinawa.
Strategie
Voor de VS was het ook van groot strategisch belang om Japan als bondgenoot te hebben. Tijdens de Koude Oorlog was Japan de buffer tussen het communistische China en Rusland aan de ene kant van de Pacifische Oceaan, en de VS aan de andere kant. Tegenwoordig is het eerder andersom. De Japanse betrekkingen met Zuid-Korea en China willen nog wel eens wankelen, met disputen over eilandjes, herdenkingen van oorlogsmisdadigers of vervalste geschiedenisboeken. Het bondgenootschap met de VS geeft Japan in dat soort conflicten een geruststellende steun in de rug.
Noord-Korea
Daarnaast is er natuurlijk Noord Korea, dat letterlijk naast Japan ligt en steeds gevaarlijker lijkt te worden. Kim Jong Un’s laatst geteste nucleaire raket kwam tot ongeveer halverwege de zee tussen Noord Korea en Japan. Het is dus begrijpelijk dat Japan zich zorgen maakt. Als reactie op deze raketproef zei Trump: "I just want everybody to understand and fully know that the United States of America stands behind Japan, its great ally, 100%."
Ondanks dat er stemmen opgaan om artikel 9 te herzien, is het onwaarschijnlijk dat Japan snel weer een sterk leger zal hebben. Mocht het dus tot een echt conflict komen met één van de buurlanden, dan zal Japan vrijwel volledig afhankelijk zijn van de VS. Bovendien staat de VS zelf ook op gespannen voet met China, en ziet de militaire bases in Japan als strategische uitvalpunten om snel heel Oost-Azië te kunnen bereiken. Als je dit in gedachten houdt is het opeens veel begrijpelijker waarom Trump en Abe, die op het eerste gezicht volkomen verschillend lijken, toch vriendschappelijk een potje golfen.